ભાષા જ્ઞાન – કહેવતો

     સદીઓ પહેલા બનેલા પ્રસંગને અનુરૂપ જે વાત એક વાક્યમાં પ્રચલિત થાય તેને કહેવત કહેવાતી. આપણી ગુજરાતી ભાષામાં પણ અનેક કહેવતો છે, જેમાની કેટલીક કહેવતો આ સાથે આપી છે. સુજ્ઞ લોકોને ઘણી બધી કહેવતોની જાણકારી હશે જ તેમ માનું છું.

     આગળ ઉપર બને તેટલી કહેવતોને દ્રષ્ટાંત સાથે વિસ્તારથી રજુ કરવા ઈચ્છું છું.

  -    નિરંજન મહેતા

  • અણી ચૂક્યો સો વર્ષ જીવે
  • અધૂરો ઘડો છલકાય ઘણો
  • આંધળામાં કાણો રાજા
  • આગ લાગે ત્યારે કૂવો ખોદવા ન જવાય
  • આમદની અઠ્ઠની ખર્ચા રૂપૈયા
  • ઉજ્જડ ગામમાં એરંડો પ્રધાન
  • ઉજ્જડ ગામમાં એરંડો પ્રધાન
  • ઊંટના અઢાર અંગ વાંકા
  • એક સાંધતા તેર તૂટે
  • કાગનું બેસવુ અને ડાળનું પડવું
  • કાશીમાં પણ કાગડા તો કાળા જ
  • કીડીને કણ ને હાથીને મણ
  • કૂતરાની પૂંછડી જમીનમાં દાટો તો પણ વાંકી ને વાંકી
  • કૂવામાં હોય તો હવાડામાં આવે
  • ક્યાં રાજા ભોજ અને ક્યાં ગંગુ તેલી
  • ખાડો ખોદે તે પડે
  • ખાલી ચણો વાગે ઘણો
  • ખોદ્યો ડુંગર, નીકળ્યો ઉંદર
  • ગાંડાના ગામ ન હોય
  • ગાંડી સાસરે ન જાય અને ડાહ્યીને શીખામણ આપે
  • ઘરકી મુરઘી દાલ બરાબર
  • ઘરનાં છોકરાં ઘંટી ચાટે ને પાડોશીને આંટો
  • ઘેર ઘેર માટીનાં ચૂલા
  • ચેતતો નર સદા સુખી
  • છાશ લેવા જવુ અને દોણી સંતાડવી
  • જેને કોઇ ન પહોંચે તેને તેનુ પેટ પહોંચે
  • જ્યાં ન પહોચે રવિ, ત્યાં પહોંચે કવિ
  • ઝાઝા હાથ રળિયામણાં
  • ઝાઝી કીડીઓ સાપને તાણે
  • ટીંપે ટીંપે સરોવર ભરાય
  • ડુંગર દૂરથી રળિયામણાં
  • દશેરાનાં દિવસે અડીયલ ઘોડો ન દોડે
  • દુકાળમાં અધિક માસ
  • ધરમની ગાયનાં દાંત ન જોવાય
  • ધીરજનાં ફળ મીઠાં
  • ધોબીનો કૂતરો ન ઘર નો ન ઘાટનો
  • નમે તે સૌને ગમેં
  • ના બોલવામાં નવ ગુણ
  • ના મામા કરતાં કહેણો મામો સારો
  • નાચ ન જાને આંગન ટેઢા
  • નાણાં વગરનો નાથીયો ,નાણે નાથાલાલ
  • નામ મોટા દર્શન ખોટા
  • પઈની પેદાશ નહી અને ઘડીની નવરાશ નહી
  • પહેલુ સુખ તે જાતે નર્યા
  • પાકા ઘડે કાંઠા ન ચડે
  • પાડાનાં વાંકે પખાલીને ડામ
  • પારકી આશ સદા નીરાશ
  • પારકી મા જ કાન વિંધે
  • પુત્રનાં લક્ષણ પારણામાં અને વહુનાં લક્ષણ બારણામાં
  • ફરે તે ચરે, બાંધ્યા ભૂખ્યા મરે
  • બકરું કાઢતા ઊંટ પેઠું
  • બગલમાં છોકરો અને ગામમાં ઢંઢેરો
  • બાંધી મુઠી લાખની
  • બાર વર્ષે બાવો બાલ્યો
  • બાવાનાં બેઉ બગડે
  • બોલે તેના બોર વહેચાય
  • ભાવતુ હતુ ને વૈદે કીધુ
  • ભેંસ આગળ ભાગવત
  • ભેંસ ભાગોળે અને છાશ છાગોળે
  • મન હોય તો માંડવે જવાય
  • મા તે મા, બીજા વગડાના વા
  • મારુ મારુ પોતાનું ને તારુ મારુ સહીયારુ
  • મોરનાં ઈંડા ચીતરવા ન પડે
  • રાજા ને ગમે તે રાણી છાણાં વીણતી આણી
  • રાજા, વાજાં અને વાંદરાં ત્રણેય સરખાં
  • રાત થોડી ને વેશ ઝાઝા
  • રામ રાખે તેને કોણ ચાખે
  • લક્ષ્મી ચાંદલો કરવા આવે ત્યારે કપાળ ધોવા ન જવાય
  • લાખ મળ્યાં નહિ અને લખેશ્રી થયા નહિ
  • લાતોના ભૂત વાતોથી ન માને
  • લાલો લાભ વિના ન લૂટે
  • લૂલી વાસીદુ વાળે અને સાત જણને કામે લગાડે
  • લોભી હોય ત્યાં ધૂતારા ભૂખે ન મરે
  • વખાણેલી ખીચડી દાઢે વળગી
  • વડ તેવા ટેટા ને બાપ જેવા બેટાં
  • વર મરો, કન્યા મરો પણ ગોરનું તરભાણું ભરો
  • વાડ જ ચીભડાં ગળે
    ઉતાવળે આંબા ન પાકે
  • વાવો તેવું લણો
  • શેઠની શીખામણ ઝાંપા સુધી
  • શેરને માથે સવાશેર
  • સંગ તેવો રંગ
  • સંઘર્યો સાપ પણ કામનો
  • સંપ ત્યાં જંપ
  • સાપ ગયા અને લીસોટા રહી ગયા
  • સુકા ભેગુ લીલુ બળે
  • સો દહાડા સાસુના એક દહાડો વહુનો
  • સો સોનાર કી એક લુહાર કી
  • હસે તેનું ઘર વસે
  • હાથી જીવતો લાખનો મરે તો સવા લાખનો
  • હિમ્મતે મર્દા તો મદદે ખુદા
  • હીરો ઘોઘે જઈને આવ્યો અને ડેલીએ હાથ દઈ આવ્યો

11 thoughts on “ભાષા જ્ઞાન – કહેવતો”

  1. સરસ કહેવત સંગ્રહ , ઘણી જાણીતી ઘણી નવી. સદ્કાર્ય માટે અભિનંદન.

  2. સુંદર પહેલ.. ઉમદા પ્રવૃત્તિ.. વ્યાપ ચોક્કસ વધશે..

  3. ખૂબ સરસ, ઉમદા કામ થઈ રહ્યું છે.એનું ગૌરવ અને આનંદ..
    ધન્યવાદ સાથે..

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *