- ગીતા ભટ્ટ

     કોઈ નાનકડા બે - ચાર વર્ષના બાળકનું થોડી વાર અવલોકન કરીશું તો લાગશે કે, એને બધું જ પોતાની જાતે જ કરવું હોય છે. પણ મા એની નજીકમાં - ક્યાંક બહુ દૂર નહીં ને એટલીયે નજીક નહીં એમ -ઊભેલી હોવી જોઈએ.  માનું સાનિધ્ય એ બાળકનું બળ છે. એ પોતાની જાતે બધું જ કરે છે; પણ સતત માં બાપની છત્રછાયામાં રહીને પોતાનો આત્મવિશ્વાસ દ્રઢ કરે છે. કોઈ મુશ્કેલી આવે તો તરત મા પાસે દોડી જાય છે. અને મા પણ બાળકના પ્રોટેક્સન માટે ઘડીનીયે રાહ જોયા વિના એનો બચાવ કરવા દોડે છે.  ગમે તેવી અબળા લાગતી માતા બાળકના રક્ષણ માટે મા અંબામાંથી હાથમાં ખડ્ગ ધારી મહાકાળી બની જાય છે !

-----------------------------

    હા, એ અવલોકન સાચું છે, ભવ્ય છે અને આદરને પાત્ર છે. પરંતુ એ સ્ત્રી એક મા સિવાય પણ એક વ્યક્તિ છે, અને એને પણ પોતાનું આગવું વ્યક્તિત્વ છે. ગમા અણગમા અને આશા અરમાનો છે; તેવું આપણી દિવ્ય સંસ્કૃતિમાં ઓછું વિચારાયું છે. ખાસ કરીને આપણી ભારતીય સંસ્કૃતિમાં કોઈએ એ દિશામાં બહુ ઓછો વિચાર કરેલો.

     સપ્ટેમ્બર ૧૯૮૩ ના એ દિવસે અમારાં બાળકો સાથે ઘેર રહેવાનો નિર્ણય કર્યો, ત્યારે આવા જ કોઈ મનોમંથનમાં હતી. દેશમાં પણ મારી હાલત એવી જ હતી. પરણ્યા પહેલાં હું કોલેજમાં લેક્ચરર હતી અને  નવયુવાન વિદ્યાર્થીઓને ભણાવતી હતી.  પછી બાળકોના જન્મ બાદ હું એકમાત્ર ગૃહિણી બની ગઈ હતી.   તે દિવસે આગલા દિવસના બનાવ પછી મેં ઘેર રહી અમારાં સંતાનોને ઉછેરવાનું નક્કી કર્યું હતું.  ફરી પછી હું હતી ત્યાંને ત્યાં આવીને ઉભી રહી હતી. 

     ત્યાં જ ડે-કેરમાંથી ડિરેક્ટરનો ફોન આવ્યો અને આગલા દિવસના બનાવ બદલ માફી માંગી અને ટીચરની ભૂલ બદલ પસ્તાવો વ્યક્ત કર્યો. પણ તેથી તો મેં નક્કી જ કરી લીધું : છોકરાંઓને ડે કેર કે બેબીસિટરને ત્યાં નહીં લઇ જતાં ઘેર જ રહીને  બાળકોની સંભાળ રાખવી.'  આમ પણ મારી નોકરી એટલી બધી ઉચ્ચ કેટેગરીની નહોતી. 'અમારાં છોકરાઓને હજુ મારી જરૂર છે.' -  મેં વિચાર્યું.

રસ્તો નક્કી થયો એટલે મન પણ શાંત થયું.

     બન્ને બાળકોને નમતી બપોરે અમારાં એપાર્ટમેન્ટ  બિલ્ડિન્ગ નીચે હું રમાડવા લઇ ગઈ. બેએક અઠવાડિયાંથી અમે અહીં રહેતાં હતાં;  પણ આજે  પહેલી જ વાર આ ફ્રન્ટ યાર્ડને માણવાની તક મળી.  'વાહ! કેવી સુંદર જગ્યા છે?'  મેં વિચાર્યું. અમારું બિલ્ડિન્ગ અંગ્રેજી 'સી' શેઈપ હતું, અને વચમાં સુંદર  લીલીછમ લોન. 

     હું ખેલન અને નૈયાને લઈને એ લોનમાં દોડાદોડી કરતી હતી; ત્યાં ચાર- પાંચ વર્ષનાં બીજાં બે બાળકોને લઈને એમની મમ્મી આવી અને એ લોકો પણ અમારી રમતમાં જોડાયાં. હવે અમે જાણે કે આખ્ખો મહોલ્લો ગજવ્યો.  કેવી સુંદર સાંજ છે. આ નેબરહૂડ આટલું જીવંત તો ક્યારેય જોયું નથી.  અમે બધાં આનંદ મઝા કરતાં હતાં ત્યાં એક માજી બહાર આવ્યાં. એમણે કહ્યું કે, "આ રમવાની જગા નથી. રમવા માટે પાર્કમાં જાઓ.  બિલ્ડિંગની ફ્રન્ટમાં આ ઘાસ શોભા માટે છે. દોડાદોડી કરીએ તો લોનની શોભા બગડી જાય."

    હંઅ! એવો વિચાર તો મને સ્વપ્નમાંયે નહોતો આવ્યો કે, ઘર આંગણે ના રમાય.  જો કે ઝાઝો સમય થઇ ગયેલો એટલે અમે અમારાં ઘર તરફ પ્રયાણ કર્યું. ત્યાં જ પેલી બાઈએ મને રોકી, અને પૂછ્યું : “મારે તમારું એક કામ છે, પ્લીઝ, તમે કરશો?”

   “શું ? “ મેં સ્વાભાવિક રીતે જ પૂછ્યું.

    "મારી બા હોસ્પિટલમાં ( કે નર્સિંગ હોમમાં ) છે, મારે તેને મળવા જવું છે.  જો તમે થોડા કલાકો મારાં બાળકોને સાચવો? ”

  "અરે!  એ તે કાંઈ કામ કહેવાય? જરૂર મૂકી જાઓ. " મેં કહ્યું

    "જુઓ, હું અહીં ઉપર ત્રીજે માળે રહું છું. "  મેં અમારું ઘર બતાવ્યું .

   " અરે વાહ! હું  તમારી નીચે, બીજે માળે રહું છું."

      લે કર વાત! બે અઠવાડિયાં થયાં પણ અમે એક બીજાને મળ્યાં જ નહોતાં.  સવારથી સાંજ અમે બહાર હોઈએ, એ પણ કોઈરેસ્ટોરન્ટમાં વેઇટ્રેસ હતી, છોકરાંઓને સ્કૂલેથી પિક અપ કરી ,ત્યાં જ લઇ જતી હતી અને રાત્રે ઘેર આવતી હતી. બીજે દિવસે ફરી એ જ ચક્કર. 

    રાત્રે આઠ વાગે એ એનાં બાળકોને લઈને અમારી ઘેર આવી.  મેં જિંદગીમાં ક્યારેય આવી પરિસ્થિતિ જોઈ નહોતી, જ્યાં નાનકડાં બાળકો આપણે ઘેર મહેમાન થઇને આવે; પણ મા બાપ આપણે ઘેર રોકાય નહીં.  વળી ઘણી બધી વસ્તુ/ પરિસ્થિતિમાં મારું  જ્ઞાન સીમિત હતું.  અહીંયા અમારાં છોકરાંઓને બેબી સિટર પાસે મૂક્યાં હતાં;  પણ એ બાબતમાં ક્યારેય કાંઈ વિચાર્યું નહોતું.

    બહુ વિચારી છેવટે મેં બધાં માટે સૂપ અને સેન્ડવીચ બનાવ્યાં.

    અમે છયે જણ સાથે જમ્યાં -  જાણે કે ઘેર કોઈ મહેમાન આવ્યાં છે તેમ સમજીને.  રાતે થોડી પ્રાર્થના, ગીતો વગેરે ગાતાં બધાંને સુવડાવ્યાં. રાતે બાર વાગે એમની મમ્મી આવી અને છોકરાંઓને લઇ ગઈ.

      બીજે દિવસે દશેક વાગે કોઈએ બારણું ખખડાવ્યું. એ અમારી નીચેવાળી પડોશણ હતી. ખુબ અહોભાવથી એણે મને રાત્રે એનાં છોકરાંઓને  રાખવા બદલ આભાર વ્યક્ત કરતાં ડોલર આપવા માંડ્યા. 

    ડોલર? બાળકો તો ભગવાનનું સ્વરૂપ છે. મેં કહ્યું, “ પૈસા લઉં તો હું પાપમાં પડું. ”

     પણ એણે મને સમજાવ્યું કે, એ લોકો મહેમાન થઈને નહોતાં આવ્યાં, મેં એમને સાચવ્યાં હતાં અને એ મારી જવાબદારી નિભાવ્યાનું મહેનતાણું હતું.

      વાચક મિત્રો, આપણી સંસ્કૃતિમાં જે મહેમાનોને સત્કારવાની પ્રથા છે  'અતિથિ દેવો ભવ!'  એમ માનીને બધાંને જમાડવાની પ્રણાલી;  ગમે તેવા અજાણ્યા સાધુ સંતને આદર આપી જમાડવા, સીધું આપવું, દક્ષિણા આપવી -  આ બધા રીત રિવાજો આપણા લોહીમાં ભળી ગયાં છે. બીજી સંસ્કૃતિઓમાં આવું ઓછું જોવા મળે છે.

      "તમે પૈસા નહીં લો, તો મારે એમને બીજે મુકવા પડશે.  મારે આજે રાત્રે પણ મારી બા પાસે જવું છે."  એણે મને કહ્યું. છેવટે મેં પૈસા લીધા.  એના ગયા પછી મેં પૈસા ગણ્યા અને આશ્ચર્ય અને આનંદથી ઝૂમી ઉઠી.

     “ એનો અર્થ એ કે, ઘેર બેસીને પણ તું પૈસા કમાઈ શકે છે. ” લંચ બ્રેકમાં ઘેર આવીને સુભાષે મને પ્રોત્સાહન આપતાં કહ્યું.

      થોડા  જ દિવસમાં અમે બેબીસિટીંગની જાહેરાત છાપામાં આપી દીધી. બે ચાર મહિનામાં અમારે ઘેર બે ત્રણ છોકરાંઓ આવવા માંડ્યા. કામ કામને શીખવાડે, એમ હું આ બેબી સિટિંગનો બિઝનેસ શીખવા માંડી હતી. 

વાત્સલ્યની વેલનાં બીજ વવાઈ રહ્યાં હતાં

    ત્યાં જ એક મોટી મુશ્કેલી આવી. એક દિવસ અમારે ઘેર વકીલનો કાગળ આવ્યો કે, 'એ બિલ્ડિંગમાં બેબી સિટિંગને લીધે બીજા ભાડૂઆતોને ખલેલ પહોંચાતી હતી. તાત્કાલિક મારે આ બધું બંધ કરી દેવું.' 

    હવે શું કરવું ? એ વાત આવતે અઠવાડીએ .

'બેઠક'  પર તેમના લેખ આ રહ્યા.