-    નિરંજન મહેતા

        આપણે સૌ જાણીએ છીએ કે કલાસમાં નબળા વિદ્યાર્થીને સામાન્ય રીતે સાવ 'ઢ' છે એમ ઉપમા અપાતી હોય છે. હવે આપણો સવાલ  છે : ' ઢ ' જ શા માટે? 'ક', 'ખ' 'ગ' કે કોઈ અન્ય મૂળાક્ષર શા માટે નહીં?

      ગુજરાતી ભાષાનું સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ નથી. એ સંસ્કૃતમાંથી ઉતરી આવેલી છે -  એ આપ સૌ જાણો છો. સંસ્કૃતમાંથી પ્રાકૃત, અપભ્રંશ, પ્રાચીન ગુજરાતી અને છેલ્લે અર્વાચીન ગુજરાતી. તમને એ જાણીને નવાઈ લાગશે કે, આજ સુધીના ગુજરાતી ભાષાના તમામ સંસ્કરણોમાં માત્ર 'ઢ' અક્ષર  એવો ને એવો જ રહ્યો છે. તેનો આકાર ક્યારે ય બદલાયો નથી. અનેક ભાષાકીય પરિવર્તન બાદ પણ 'ઢ' મૂળાક્ષર 'ઢ' જ રહ્યો, બાકીના બધા થોડા ઘણાં બદલાયા.

     એટલે જ કોઈ શિક્ષકે ક્યારેક કોઈ એવો વિદ્યાર્થી કે, જે સતત જ્ઞાન આપવા છતાં બદલાતો જ નથી, એવો ને એવો મૂઢ જ રહે છે એના માટે 'ઢ' ઉપમા વાપરી હશે. 

    કેવા જ્ઞાની હશે એ શિક્ષકો જે આવી ચતુરાઈભરી ઉપમા શોધી લાવ્યા હશે?